Η οικονομική πίεση και οι αυξήσεις τιμών αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες στη διαμόρφωση της αγοραστικής συμπεριφοράς των καταναλωτών. Η καταναλωτική συμπεριφορά γίνεται πιο συνειδητή, λιγότερο παρορμητική, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή στην ελληνική αγορά, αφού πλέον οι Έλληνες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην τιμή, περιορίζουν τις αγορές τους και στρέφονται σε οικονομικότερες επιλογές, όπως τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.
Όπως διευκρινίζει, μιλώντας στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γεώργιος Μπάλτας, Καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών, τόσο οι έρευνες καταναλωτικής συμπεριφοράς του ΟΠΑ όσο και σχετικές έρευνες άλλων επιστημονικών φορέων καταγράφουν σημαντικές αλλαγές στις συνήθειες των Ελλήνων καταναλωτών. «Κοινός παρονομαστής στη νέα καταναλωτική συμπεριφορά είναι ο αναβαθμισμένος ρόλος της τιμής στις αποφάσεις των καταναλωτών. Εφόσον υποχωρεί η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, το ενδιαφέρον τους επικεντρώνεται στο κόστος των προϊόντων».
Ειδικότερα, η συμπεριφορά των καταναλωτών έχει γίνει λιγότερο παρορμητική και εκδηλώνεται οργανωμένα και προσεκτικά, με αυστηρά επιλεγμένες εναλλακτικές σε συνάρτηση με την τιμή.. Μεγάλα ποσοστά καταναλωτών που κυμαίνονται ανά κλάδο από 16% ως 56% δηλώνουν ότι μείωσαν την κατανάλωση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες εξαιτίας των ανατιμήσεων. Προτιμώνται οι φθηνότερες επιλογές, όπως είναι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, μειώνοντας την εξοικονόμηση χρήματος, αλλά και τον χρόνο και τον κόπο που συνεπάγεται η αναζήτηση διαφορετικών επιλογών. Ας σημειωθεί ότι οι καταναλωτές δεν είναι πλέον αδιάφοροι, σχηματίζουν αρνητική στάση για εταιρείες και μάρκες στις οποίες καταλογίζουν υποκρισία ή αισχροκέρδεια.
«Καθώς βρισκόμαστε στον Ιούλιο του 2025, συμπληρώνεται σχεδόν μία τετραετία πληθωρισμού, με τον δείκτη τιμών καταναλωτή να παρουσιάζει διακυμάνσεις παραμένοντας όμως σε μη επιθυμητά επίπεδα και, κυρίως, συσσωρεύοντας διαρκώς πρόσθετες ανατιμήσεις» τονίζει ο κ. Μπάλτας. «Ειδικότερα, η συσσωρευτική μεταβολή του επίσημου δείκτη τιμών καταναλωτή μεταξύ Ιουνίου 2021 και Ιουνίου 2025 είναι σχεδόν 20%, ενώ μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν κρίσιμοι κλάδοι για την καθημερινότητα των καταναλωτών όπως τα είδη διατροφής με ανατιμήσεις 32%, ένδυση και υπόδηση με αυξήσεις 22%, και το κόστος στέγασης με άνοδο 24%.Η δε αύξηση του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος εκτιμάται κοντά στο 40% για την ίδια περίοδο ή και περισσότερο ανάλογα του τρόπου υπολογισμού. Τα παραπάνω μεγέθη είναι κατά κανόνα συντηρητικές, γενικές εκτιμήσεις και η πραγματικότητα που βιώνουν οι καταναλωτές μπορεί κατά περίπτωση να είναι περισσότερο επιβαρυμένη εξαιτίας των ανατιμήσεων που έχουν συσσωρευθεί σε επιμέρους προϊόντα και υπηρεσίες… Η ακρίβεια είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που δεν έχει εύκολες λύσεις. Αν θέλουμε να βελτιώσουμε τη θέση του καταναλωτή απαιτείται ένας συνδυασμός μέτρων», επισημαίνει εξηγώντας ότι τέτοια μέτρα περιλαμβάνουν την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, τον έλεγχο του κόστους της ενέργειας που θα οδηγούσε σε αποφασιστική μείωση του κόστους παραγωγής των επιχειρήσεων και του κόστους ζωής των καταναλωτών, τον περιορισμό της ψηφιακής γραφειοκρατίας που επιβαρύνει πλέον υπερβολικά την οικονομία, την προστασία της λειτουργίας του ανταγωνισμού, την αντιμετώπιση των ολιγοπωλίων, την πάταξη της αισχροκέρδειας με ενίσχυση του ανεπαρκούς θεσμικού πλαισίου, αλλά και επιμέρους μέτρα όπως το καλάθι του νοικοκυριού που παίζουν μικρό αλλά εντούτοις θετικό ρόλο.
Δείτε επίσης: Υπεραλίευση και οικονομία: Πώς απειλούνται εκατομμύρια ζωές και οικοσυστήματα
Τα προβλήματα αυτά δεν αφορούν αποκλειστικά και μόνο τον καταναλωτή. Οι ανατιμήσεις σε αγαθά, ακίνητα και ενέργεια αυξάνουν το κόστος λειτουργίας και παραγωγής των επιχειρήσεων και τις καταστούν λιγότερο ανταγωνιστικές τόσο εγχώρια όσο διεθνώς.
«Η ακρίβεια και η αντιμετώπισή της είναι ένα θέμα με αναπόφευκτες κοινωνικές, πολιτικές και επιχειρηματικές προεκτάσεις. Αυτό σημαίνει ότι απόψεις, προτάσεις και αξιολογήσεις που διατυπώνονται από διάφορες πλευρές ενσωματώνουν νομοτελειακά επιμέρους θέσεις, επιδιώξεις και αντικειμενικά συμφέροντα. Αυτό εξηγεί για παράδειγμα την πολύ διαφορετική ανάγνωση του προβλήματος ανάμεσα σε μία ένωση καταναλωτών και σε μία ένωση μεγάλων επιχειρήσεων. Για αυτό είναι χρήσιμο αφενός να ακούμε όλες τις πλευρές και αφετέρου να καταφεύγουμε στη σαφήνεια των αξιόπιστων δεδομένων για να κατανοήσουμε ένα τέτοιο ζήτημα» τονίζει ο καθηγητής Μπάλτας.
Τάση εξοικονόμησης χρημάτων στις φετινές διακοπές
Σύμφωνα με έρευνα του ΙΕΛΚΑ, τον Ιούνιο 2025, αποτυπώνεται μια σαφής τάση εξοικονόμησης χρημάτων στις φετινές διακοπές, που εκφράζεται μέσα από τη συστηματική προετοιμασία γευμάτων στον χώρο διαμονής, την αποφυγή εξόδων για εστίαση και την εντατική αγορά τροφίμων από σούπερ μάρκετ, φούρνους, οπωροπωλεία και άλλες τοπικές επιχειρήσεις. Ενώ παρά τον περιορισμό στις συνολικές δαπάνες, η ενίσχυση των μικρών, τοπικών αγορών είναι ουσιαστική, δημιουργώντας έναν κύκλο ευρύτερης οικονομικής στήριξης των τοπικών κοινοτήτων στις τουριστικές περιοχές. Ειδικότερα τώρα σε δείγμα 800 καταναλωτές από όλη την Ελλάδα για μια σειρά θεμάτων σε σχέση με την καταναλωτική και αγοραστική συμπεριφορά στις διακοπές του καλοκαιριού αποδεικνύεται ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων (52%) δεν προγραμματίζει να κάνει διακοπές το καλοκαίρι του 2025. Το 48% σκοπεύει να κάνει διακοπές, το 33% έστω και περιορισμένες, το 14% δηλώνει πως θα ταξιδέψει όπως κάθε χρόνο και 1% περισσότερες ημέρες. Από όσους σχεδιάζουν διακοπές, οι περισσότεροι (38%) υπολογίζουν να απουσιάσουν για 8 έως 14 ημέρες, ενώ 24% για 4 έως 7 ημέρες. Ο μέσος χρόνος διακοπών για όσους τελικά ταξιδέψουν διαμορφώνεται στις 11,3 ημέρες, στοιχείο που επιβεβαιώνει την τάση για συγκρατημένες αποδράσεις. Η πλειοψηφία του κοινού επιλέγει τις εξοχικές κατοικίες, είτε φιλοξενία (31%), είτε διαμονή (23%). Το 21% επιλέγει διαμονή σε ενοικιαζόμενα δωμάτια και μόνο το 7% διαμονή σε ξενοδοχεία (6% χωρίς διατροφή και 1% με πλήρη διατροφή), κάτι που αποτελεί ένδειξη για την δυνατότητα οικονομικής ανταπόκρισης των ελληνικών νοικοκυριών στις εναλλακτικές που υπάρχουν. Ποσοστό 5% επιλέγει camping και 5% ταξίδι στο εξωτερικό.
Καταγράφεται η τάση για οικονομικότερες λύσεις διακοπών, μια στροφή προς εγχώριους και πιο προσιτούς προορισμούς και αποφυγή των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων Οι πιο κοστοβόρες επιλογές, όπως τα ξενοδοχεία all inclusive και οι κρουαζιέρες, συγκεντρώνουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά. Όσο για τους προορισμούς, η ηπειρωτική Ελλάδα κοντά σε παραθαλάσσιες περιοχές συγκεντρώνει την πλειοψηφία (60%), ενώ ακολουθούν τα νησιά (28%). Η ορεινή ηπειρωτική χώρα είναι πρώτη επιλογή για το 12% των ταξιδιωτών, ενώ το 9% εξετάζει διακοπές στο εξωτερικό.
Οι καταναλωτές υιοθετούν πιο οικονομικές λύσεις, με το 50% να δηλώνει ότι μαγειρεύει συχνά στις διακοπές και το 62% να επισκέπτεται συστηματικά σούπερ μάρκετ ή μίνι μάρκετ, πιθανότατα σε μία προσπάθεια εξοικονόμησης χρημάτων από την εστίαση. Το 71% επισκέπτεται φούρνους και αρτοποιεία και μόλις το 21% δηλώνει ότι δεν μαγειρεύει ποτέ, ενώ πάνω από τους μισούς (53%) δηλώνουν ότι προτιμούν να αγοράζουν τοπικά προϊόντα, στηρίζοντας την τοπική οικονομία και πιθανόν αναζητώντας αυθεντικές γεύσεις. Συνολικά, διαμορφώνεται μια εικόνα διακοπών με έμφαση στον έλεγχο των εξόδων και την ενίσχυση της διατροφικής αυτάρκειας. Οι συμμετέχοντες δηλώνουν επίσης ότι ξοδεύουν κατά μέσο όρο 24 ευρώ για τουριστικά είδη και 25 ευρώ για μη τουριστικά είδη (όπως ρούχα, είδη για το σπίτι ή τεχνολογικά προϊόντα). Με σημαντικά αυξημένη δαπάνη στα τρόφιμα εκτός εστίασης, που ανέρχεται σε 153 ευρώ.
Το 61% του κοινού δηλώνει ότι θα μειώσει τη φετινή του δαπάνη για αγορές. Συγκεκριμένα, το 68% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι το μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα αποτελεί τον καθοριστικότερο περιορισμό, ενώ ακολουθούν το αυξημένο κόστος εισιτηρίων (32%) και διαμονής (30%). Ας μη παραληφθεί η άνοδος του κόστους εστίασης (22%) και καυσίμων (16%), αν και σε μικρότερο βαθμό, υποδηλώνοντας ότι οι ταξιδιώτες αποφεύγουν κυρίως τις μακρινές μετακινήσεις και την κατανάλωση εκτός σπιτιού.
Ας επισημανθεί επίσης ότι στις επιλογές των καταναλωτών, σε εντονότερο βαθμό σε σχέση με τις μετρήσεις τον υπόλοιπο χρόνο δίδεται έμφαση στην τοπική αγορά.