Η managing partner της AKL Law Firm εξηγεί πώς είναι να είσαι μια γυναίκα στον κόσμο της δικηγορίας και περιγράφει τους τομείς στους οποίους η εταιρεία της παράγει υπεραξία για πελάτες αλλά και την οικονομία.
Το όνομά της συμπεριλήφθηκε στο «The Legal 500 Hall of Fame for Real Estate & Construction», μια κατηγορία στην οποία επιβραβεύονται δικηγόροι, για τη συνεχή αριστεία που επιδεικνύουν στον τομέα τους, από τους ίδιους τους πελάτες. Παράλληλα, το 2024 το Chambers & Partners την κατέταξε ως «Star Individual» στο Real Estate, αποτελώντας τη μοναδική Ελληνίδα δικηγόρο σε αυτή την κατηγορία.
Σε έναν ανδροκρατούμενο κλάδο, αυτόν της δικηγορίας, η Ελένη Αλεξίου, έχει καταφέρει να ξεχωρίσει και να αποτελέσει πρότυπο και για άλλες γυναίκες δικηγόρους που θέλουν να ανελιχθούν επαγγελματικά, ενώ από τον ρόλο της managing partner της AKL Law Firm, του δικηγορικού γραφείου που ιδρύθηκε το 1891 από τον προπάππου της και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα γραφεία στην Ελλάδα, συνεχίζει μια παράδοση που ξεπερνά τον έναν αιώνα.
Μεροληψία φύλου, άνιση αμοιβή, έλλειψη εκπροσώπησης σε ηγετικές θέσεις, ζητήματα ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής είναι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην πλειονότητά τους οι εργαζόμενες γυναίκες. Τι ισχύει στον κλάδο σας και πώς εσείς βρίσκετε τη χρυσή τομή;
Τα πρώτα χρόνια μου ως δικηγόρου ήταν αρκετά απογοητευτικά. Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά μεγάλες αίθουσες συσκέψεων, μόνο άντρες, κι εγώ να προσπαθώ να «ακουστώ». Είχα διαβάσει, ήξερα τι να πω, είχα άποψη, αλλά μιλούσα και δεν άκουγε κανείς. Ήταν σαν να μην υπάρχω, δεν με κοιτούσαν καν, μιλούσαν πάνω από εμένα, προσπερνώντας με. Μου πήρε πάρα πολύ καιρό για να πείσω τον κόσμο ότι ξέρω τι λέω και ότι αξίζει να το ακούσουν. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, θεωρούσα ότι σε μένα συνέβαινε περισσότερο, ότι δηλαδή όλο αυτό το υπέστην και γιατί ήμουν και «η κόρη του Αλεξίου». Όμως, το τελευταίο διάστημα και μετά από συζητήσεις με γυναίκες επαγγελματίες, συνειδητοποίησα ότι αυτή η συμπεριφορά ήταν κοινή εμπειρία όλων μας. Ένας λόγος για τον οποίο είμαι περήφανη για την AKL Law Firm είναι γιατί πραγματικά ακούμε τους ανθρώπους με την προσοχή που τους αξίζει.
Ως προς τη χρυσή τομή, πολύ απλά δεν υπάρχει. Οι γυναίκες έχουμε περισσότερα «μέτωπα» ευθυνών σε σχέση με τους άνδρες, αλλά τις ίδιες επαγγελματικές φιλοδοξίες. Και στην προσπάθειά μας να ισορροπήσουμε έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τη μόνιμη κριτική: όταν μία γυναίκα είναι καλή στη δουλειά της, διαθέσιμη, εργατική, αυτομάτως συμπεραίνουν ότι δεν είναι καλή σύζυγος ή μητέρα. Εάν περνάει πολύ χρόνο με τα παιδιά της, το συμπέρασμα είναι ότι μάλλον δεν εργάζεται. Η χρυσή τομή, πιστεύω, είναι να είσαι κάθε στιγμή έτοιμη να κρίνεις πού πρέπει να εστιάσεις, γιατί πάντοτε ένας από τους δύο χώρους έχει περισσότερη ανάγκη.
«Οι γυναίκες έχουμε περισσότερα “μέτωπα” ευθυνών σε σχέση με τους άνδρες, αλλά τις ίδιες επαγγελματικές φιλοδοξίες».
Από το 1891, όταν το δικηγορικό γραφείο Αλεξίου-Κοσμόπουλου έκανε το ντεμπούτο του στην ελληνική αγορά, έχει καταφέρει να χτίσει ισχυρή εταιρική φήμη, αλλά και ένα εξίσου ισχυρό χαρτοφυλάκιο πελατών. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το συγκριτικό σας πλεονέκτημα και πώς έχετε μετασχηματιστεί σε βάθος χρόνου;
Θα ακουστεί τετριμμένο, αλλά όντως είμαστε μανιακοί με την τελειότητα. Για παράδειγμα, για ένα μικρό κομματάκι ενός real estate project που δεν είναι αμιγώς real estate ή που δεν είναι ακριβώς της ειδικότητάς μου, θα πάω στον απολύτως ειδικό μέσα στην AKL.
Το ίδιο ισχύει για όλους μας, συνεργαζόμαστε στενά, ώστε να παίρνουμε το καλύτερο από τον καθένα μας. Γενικώς δίνουμε τρομερή σημασία στη λεπτομέρεια σε όλα τα επίπεδα. Από το πώς επιλέγουμε τον κόσμο που θα εργαστεί μαζί μας, με πόση προσοχή επιλέγουμε τα βιογραφικά, πώς παίρνουμε τις συνεντεύξεις, πώς κάνουμε νομική έρευνα, πώς παράγουμε κείμενο, πώς εκπροσωπούμε τον πελάτη, πώς εκπαιδευόμαστε συνεχώς και διαρκώς, και μέχρι τι καφέ έχουμε στο γραφείο, πώς φτιάξαμε το νέο μας logo και τη νέα εταιρική μας ταυτότητα, πόσο καιρό συζητήσαμε για να πετύχουμε αυτό το αποτέλεσμα που θέλαμε, πόση λεπτομέρεια βάλαμε στο πρόσφατο εταιρικό event που κάναμε.
Ως προς τον μετασχηματισμό σε βάθος χρόνου, συντηρούμε με προσήλωση και προσπάθεια ορισμένες αξίες που πλέον σπανίζουν.
Θυμάμαι τον παππού μου να μου εξηγεί ότι πρέπει να συμπεριφερόμαστε σε όλους τους συναδέλφους ανεξαιρέτως με σεβασμό, ότι καθένας από αυτούς μοχθεί για να κάνει το καλύτερο που μπορεί. Δυστυχώς ο σεβασμός εκλείπει σταδιακά για πολλούς λόγους. Oι δικηγόροι είναι πλέον πάρα πολλοί, η κοινωνία είναι διαφορετική, οι δομές διαφορετικές. Όμως εγώ έχω πάντοτε στο μυαλό μου τη φωνή του παππού μου, ο οποίος, όταν ήμουν φοιτήτρια στη Νομική, είχε Αριθμό Μητρώου στον Δικηγορικό Σύλλογο «7».
Αντίστοιχες αξίες πήρα και δουλεύοντας δίπλα στον πατέρα μου, ο οποίος μου έμαθε πώς φερόμαστε, πώς δεν διορθώνουμε ποτέ τον συνάδελφό μας μπροστά σε κάποιον άλλον αν δεν είναι απαραίτητο, μου έδειξε στην πράξη όλα αυτά που ο Κώδικας Δικηγόρων γράφει στη θεωρία. Και δίπλα στη μητέρα μου έμαθα πώς προσέχουμε τους δικούς μας ανθρώπους, τους συνεργάτες, με τρόπους και πρακτικές που χάνονται μέρα με τη μέρα.
Σε ποιους τομείς εξειδικεύστε και πού βλέπετε να υπάρχει πεδίο ανάπτυξης;
Έχουμε την τύχη να ασχολούμαστε από το 2011 με το μοναδικό project του Ελληνικού, όπου είχαμε ουσιαστική ανάμειξη από την πρώτη μέρα. Σήμερα ασχολούμαστε με όλη την αδειοδότηση του έργου, με ζητήματα πολεοδομικά και περιβαλλοντικά, τα οποία λόγω του μεγέθους και της φύσης του έργου, είναι κυριολεκτικά μοναδικά. Ασχολούμαστε γενικά με μεγάλες αναπτύξεις, ιδίως greenfield, που είναι και η μεγάλη μου αγάπη, πολεοδομικό και περιβαλλοντικό δίκαιο, προσδιορισμό επενδυτικής ταυτότητας ακινήτων, πρωτοπόρα έργα για πράσινη ενέργεια, στρατηγικές επενδύσεις – γενικά έχουμε πολύ μεγάλη ποικιλία και καταπιανόμαστε με «βαριά» και τεχνικά θέματα. Αλλά και με πιο απλά θέματα, με τουριστικές επενδύσεις, μεταβιβάσεις portfolio εταιρειών ακινήτων, με ΑΕΕΑΠ, με νομικούς ελέγχους. Επίσης η AKL γενικά εξειδικεύεται, πέρα από το Real Estate, στο Banking & Finance, Corporate και Dispute Resolution.
Ως προς το πεδίο ανάπτυξης, η Ελλάδα συνεχίζει να είναι ελκυστικός προορισμός, υπάρχει ακόμα πολύ μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για πολλών ειδών ακίνητα. Παράλληλα, υπάρχουν πολλά ζητήματα που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια από κρίσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, οπότε το αδειοδοτικό σκέλος των επενδύσεων γίνεται όλο και πιο σύνθετο και αναμένεται να μας απασχολήσει αρκετά στο επόμενο διάστημα.
Κρίνοντας από την επαγγελματική σας διαδρομή και την εμπειρία που αποκτήσατε, ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να διαχειριστείτε και ποια συμβουλή θα δίνατε σε μια γυναίκα που θέλει να κάνει καριέρα στον κλάδο;
Νομίζω, η πιο μεγάλη πρόκληση είναι να ξέρεις ανά πάσα στιγμή πού πρέπει να δώσεις βάρος. Στην πρώτη φάση της καραντίνας, αφοσιώθηκα σχεδόν ολοκληρωτικά στο να βοηθήσω την οικογένειά μου να «απολαύσει» τις νέες περιοριστικές συνθήκες. Μετά από την κρίση του covid19, χωρίς να το συνειδητοποιήσω, έπεσα με τα μούτρα στη δουλειά. Και θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά να συζητάω με έναν φίλο μου, εκφράζοντας, μάλλον ενοχικά, τον φόρτο εργασίας και την αντίστοιχη πολύωρη απουσία μου από το σπίτι, ο οποίος μου απάντησε: «Α, πολύ χαίρομαι για σένα, προφανώς τώρα είναι η στιγμή να επικεντρωθείς στην επαγγελματική σου εξέλιξη!». Αυτό ακριβώς, λοιπόν, θέλω να μεταφέρω στις νέες γυναίκες που προβληματίζονται πώς θα τα συνδυάσουν όλα: ισορροπία και κριτήριο επείγοντος είναι οι μόνες συμβουλές που έχω να δώσω.
«Η χρυσή τομή είναι να είσαι κάθε στιγμή έτοιμη να κρίνεις πού πρέπει να εστιάσεις».
Πώς η τεχνολογία και δη η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζουν τον τρόπο εκτέλεσης της δικηγορίας. Υπάρχει περίπτωση να δούμε στο μέλλον υποθέσεις να εκδικάζονται από μηχανές, βασισμένες αποκλειστικά σε δεδομένα και όχι στο συναίσθημα που αποτελεί ανθρώπινο χαρακτηριστικό;
Προς το παρόν, στην Ελλάδα τουλάχιστον, υπάρχουν εργαλεία που αξιοποιούμε αλλά είναι δευτερεύουσας σημασίας. Πιστεύω ότι υπάρχει περιθώριο να αξιοποιήσουμε το AI σε επίπεδο νομικής έρευνας, γιατί η ενασχόληση αυτή είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και, για τον λόγο αυτό, σχεδόν ποτέ δεν μπορεί να είναι εξαντλητική. Στην παροχή νομικών συμβουλών, στις διαπραγματεύσεις, σε διαδικασίες που απαιτούν κρίση και αξιολόγηση, είναι πράγματι δύσκολο να φανταστώ πώς θα αξιοποιηθεί η τεχνητή νοημοσύνη.
Όταν, για παράδειγμα, τίθεται ζήτημα στάθμισης συμφερόντων, πρέπει να συνδυάσω πώς αντιδρά ο CEO σε μια εταιρεία, ποιες είναι οι δυναμικές μεταξύ των προσώπων – αυτά τα ακούς και τα βλέπεις, δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί με AI.
Σε γενικές γραμμές, είμαι θετική και θεωρώ ότι η τεχνητή νοημοσύνη στο δικό μας αντικείμενο μπορεί σαφώς να διευκολύνει τη δουλειά μας, να μας απαλλάξει από κάποια πράγματα, για να κάνουμε κάποια άλλα πιο χρήσιμα.
Υπάρχει, βέβαια, και κάτι σημαντικό που πρέπει να προσέξουμε: Η υποκατάσταση των νέων συνεργατών από AI σημαίνει ότι τα νέα παιδιά δεν θα εκτεθούν στην έρευνα, στη διατύπωση, στις μεταφράσεις, δηλαδή σε όλα τα στάδια που περάσαμε εμείς για να αποκτήσουμε εμπειρία. Δεν ξέρω εάν αυτό θα έχει τελικά αντίκτυπο στην ποιότητα της εργασίας τους στο μέλλον.
*Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece που κυκλοφορεί από την Τετάρτη 15/05 στα περίπτερα.
Πηγή: fortunegreece.com